Vojvodina
i Srbija imaju mnogo razloga da se podice svojom prosloscu,jedan od
razloga je i prestonica keltskog plemena Skordisci,njihove najvise
ratnicke kaste,koja se nalazila izmedju danasnjih sremskih sela
Krcedina i Novih Banovaca.Tu se rodio i ziveo i cuveni keltski
poglavica Brenos,u britanskoj mitologiji slavljen kao bozanstvo,tu su
Kelti imali i svoju kovnicu novca,i pohranili blago koje su opljackali
u grckom prorocistu Delfi 84.godine pre n.e.,blago koje su generacije
grckih vladara poklanjale prorocistu.Od Rimljana pa sve do ranog
srednjeg veka mnogi su nastojali da se docepaju tog blaga,ali ono
nikada nije pronadjeno.Kelti su jedan deo plena poklonili Dardancima,i
to su cuvene zlatne maske iz Trebenista,a nesto su pronalazili i
savremeni "tragaci" za blagom,ali to je vecinom zavrsavalo u rukama
stranih trgovaca.Vojvodina i Srbija imaju mnogo sta da pokazu turistima
i da razviju tu granu privrede,ali.na zalost,niko na to ne obraca
paznju,pa retko ko ima pojma da tako nesto postoji.Grade se betonska
zdanja,razvija se industrija koja svakih 50 godina propada,pljackasi
kulturnog blaga nesmetano vrsljaju..Skordisci su u istocnom Sremu
zadrzali svoju oblast pod imenom CIVITAS SCORDISCORUM,i ocuvali su
svoju autonomnu vladavinu sve do kraja II veka nove ere,kada je datovan
kameni spomenik pronadjen u Slankamenu sa natpisom....TITVS FLAVIVS
PROCVLVS PRINCEPS PRAEFECTVS SCORDISCORVM...posvecen plemenskom prvaku
kelta,Titu Flaviju Prokulu,,,a ta samouprava je trajala i duze,tome nam
svedoci Justinijanova dodela episkopske stolice u VI veku gradu
BASSIANAE,(Donji Petrovci). Posto su se u vecini clucajeva izdrzavali
od pljacke,Skordisci su prvi pokusaj pljacke prorocista u Delfima
izveli 279.godine pne,u savezu sa Bastarnima i Dardancima.Taj pohod
osujetio je makedonski kralj Antigone Gonatas,pobedivsi Kelte,ali je od
njihovih zarobljenika stvorio jaku vojsku,koja je dugo vremena bila
najsnaznija armija na Balkanu....Drugi pokusaj napada na Delfe,Kelti su
izveli 188.godine pne,kada su uspeli da opljackaju i spale cuveno
prorociste u Dodoni,ali do Delfa opet nisu stigli.Ubrzo je (186.gpne)
usledila velika odmazda Rimljana,koji su protiv Skordiska poslali
kaznenu ekspediciju predvodjenu tada cuvenim tribunima i legatima Gajem
Porcijem Katonom,Markom Livijem Druzom i Markom Minucijem Rufom.Rimske
legije su dosle do obale Save,bile porazene i povukle se u
Makedoniju....Treci i sudbonosni pokusaj, za Delfe,dogodio se 84.godine
pne,kada su Kelti uspeli da dodju do Delfa,spale ih i
opljackaju,pokupivsi svo blago koje su grcki dostojanstvenici
poklanjali prorocistu od Agamemnona i Menelaja,preko Perikla i
Alkibijada,pa sve do Filipa II i Aleksanndra.Postedeli su samo kameni
omfalos,koji postoji i danas i oznacava pupak sveta.Zbog ovog
cina,protiv Skordiska je poveo vojsku jedan od najcuvenijih rimskih
komandanata Lucije Scipion Azijagen,unuk unistitelja Kartagine Scipiona
Afrikanca.Scipion je uspeo da provali u istocni Srem,ali se Kelti ,bez
borbe,takticki povukli na levu obalu Dunava i izbegli
katastrofu.Scipion nije nasao delfsko blago,ali je njegovim prisustvom
ovaj deo Balkana dosao u zizu tadasnje civilizacije.pored sela
Krcedin,postoji potes BELI AT,avionskim snimcima iz 1936.godine
utvrdjeno je postojanje tragova reljefa konja ogromnih dimenzija
iscrtanih belim kamenom...kao i sada vidljivi keltski crtezi konja od
kamena u Velikoj Britaniji....te 1936.godine je snimanje arheoloskih
lokaliteta u Srbiji upotrebljeno prvi put u istocnoj Evropi,i nikada
vise!!!!I pored ogromnog razvoja tehnike,niko to vise ne
primenjuje,iako je u arheoloskoj metodologiji u svetu postala
uobicajena stvar to primeniti pre pocetka istrazivanja.akademik dr
Nikola Tasic,locira keltsku prestonicu na lokalitet Več kod Kčedina,na
uscu potoka Patka u potok Budovar.Lokalitet je ogromnih dimenzija od
preko 200 ha,i okruzen je sa tri keltska oppiduma.Nalazi keltskog novca
i jednog kalupa za revers tetradrahme tipa "Krčedin" potvrdjuju njegovu
konstantaciju.Postoje i ostaci kamenih bedema koji nisu pozdano
datovani,ali u Slankamenu je ,sredinom proslog veka,dr Jovan Kovacevic
otkrio u temeljima srednjovekovne tvrdjave,ostatke keltskog kamenog
utvrdjenja,jedinog ikada pronadjenog u istocnoj Evropi.Lokalitet Več je
prepoznatljiv i po vidljivim povrsinskim ostacima: mnostvom keramike i
gradjevinskog materijala,kao i nalazima novca.Potpuno je ugrozen jer je
ostavljen na milost i nemilost divljim tragacima,koji ga unistavaju i
dubinski,preoravajuci nalaziste specijalno napravljenim plugovima i
metal detektorima,i odnoseci sve sto pronadju kupcima u okolnim
gradovima,koji te predmete preprodaju trgovcima u Svajcarskoj i
Austriji.A na ruku im ide i sto je nasa drzava ukinula krivicno delo
"neovlascena arheoloska iskopavanja",i tako im ucinila uslugu.Ti
predmeti,pronadjeni na ovom lokalitetu,vec imaju spremljene papire o
mestu nalaza u nekoj od zemalja istocne Evrope,kao sto je bio slucaj i
sa kolekcijom od preko 2000 antickih srebrnih predmeta,poznatijoj pod
imenom SEVSO,koja je pronadjena u okolini Sremske Mitrovice,a zavedena
je kao nalaz iz Madjarske.Afera je potresla trgovce u Srbiji,ali je
ubrzo zataskana,jer su bili umesani......necu dalje,znam im i
imena.Tokom III i delom II veka pre ne,Skordisci,kao i vecina
varvarskih plemena u unutrasnjosti Balkana, zive u relativno mirnim
odnosima sa helenistickim svetom.Ratnicki duh i agresivnost
varvara,koji su se cesto iscrpljivali u medjusobnim sukobima,makedonski
vladari i grcki gradovi znali su dobro da iskoriste za svoje ciljeve.Po
cenu zlata i srebra na Balkanu se regrutuju odredi,pa i citave vojske
najamnika medju kojima su Kelti imali znacajno mesto.pored toga,mogli
su postojati i neki vidovi razmene i trgovine,pre svega robljem.U
svakom slucaju u antickim izvorima nema nikakvih vesti o sukobima i
pljackaskim pohodima nalik na one koji ce kasnije uslediti....Znacajne
promene na Balkanu nastaju padom makedonske kraljevine 168.g.pne. i
formiranjem rimske provincije 20 godina kasnije.Nestankom nekada mocne
makedonske drzave i padom duboko razdeljene grcke,na jugu Balkana
postepeno se ucvrscuje rimska Republika,sila sa dobro organizovanom
vojskom u sluzbi veoma cvrste ekspanzionisticke politike.Reakcija
balkanskih varvara na ove dogadjaje usledice veoma brzo i,zahvaljujuci
odlucnosti i surovosti,ostace zabelezena u delima antickih
pisaca.Pljacka bogatih pokrajina sa gradovima bila je osnovni motiv
koji je rukovodio varvare da od cetrdesetih godina II pa do kraja I
veka,sa vecim ili manjim prekidima,preuzimaju brojne pohode na
Makedoniju i Grcku.Kelti su na taj nacin sticali dragocen plen,a
njihovi upadi su,narocito u prvo vreme,nanosili Makedoniji ogromne
stete i dovodili u pitanje rimski autoritet.Ostaje otvoreno pitanje da
li je razlog ovog poduhvata bila iskljucivo zelja za sticanje plena,ili
su se iza toga krili neki drugi interesi.Naime,sasvim je moguce da su
pre svega Skordisci,pouceni sudbinom svojih saplemenika na jugu Galije
i u severnoj Italiji,bilbi svesni cinjenice da se Rimljani nece
zaustaviti na osvajanju Makedonije i samim tim osetili se direktno
ugrozenima.U svakom slucaju,oni su sredinom II veka pne najveca sila u
podunavlju i na balkanu,i glavni pokretac pohoda koji ce prinuditi
rimljane da im suprotstave konzularne vojske.Prvi sukob koji beleze
izvori dogodio se 141.godine i od tada ce uslediti niz silovitih upada
u kojima Skordisci,u savezu sa drugim balkanskim varvarima,po
Makedoniji seju pustos i smrt....O stepenu njihove politicke
organizacije svedoci podatak da od sredine II veka kontinuirano kuju
novac (u svetskoj numizmatici poznati kao tip KRCEDIN i SREMSKI tip).U
nedostatku drugih obavestenja ovo je najcvrsci dokaz da kod Skordiska
postoji autoritet i centralizovana vlast smestena u istocnom Sremu.Na
ovaj period odnose se i revi antickog geografa Strabona,koji za
skordiske kaze da prodiru cak do ilirskih,peonskih i trackih gora i da
zive oko Dunava podeljeni u dva dela:zapadno od Morave su Veliki
Skordisci,a istocno Mali Skordisci.....Sadasnji istoricari u Evropi
tvrde da su dva naroda imala najvece sanse da osvoje tada poznati
svet:Kelti i Sloveni...Kelti su prerano stupili na istorijsku
pozornicu,a Sloveni prekasno...
Rimski nadgrobni natpis,koji
pominje Tita Flavija Prokula,keltskog plemenskog prvaka,jedan od
vaznijih dokaza da je keltska prestonica bila u istocnom Sremu.Zaveden
kao AE 1958.73=I 280.
T.FLAVIVS PROCVLVS
PRINCEPS PRAEFECTVS SCORDISCORVM ANNORVM XXXXI
HIC SITVS EST T.FLAVIVS DVLCIS
PATER FILIO SVO PIENTISSIMO
FECIT.
prepis sa originala pronadjenog u Novom Slankamenu 1958.godine.
Dolazak
Kelta na Balkan-na njgov severni deo sa Podunavljem-istorijska
tradicija stavlja u prvu trecinu III veka pne,Stalno naseljavanje Kelta
je po tom shvatanju jos kasnije,tek,posle bitke kod apolonovog
svetilista u delfima 279.godine pne.Tada su keltske invazione snage
potucene,vodja Brenos izvrsio ritualno samoubistvo,a preostale cete se
vratile uz velike gubitke u Podunavlje.Na uscu Save i Dunava,kako kazu
anticki pisci Justin i Atenej,oni osnivaju plemensku zajednicu
Skordiska.Vec prve vesti iz antickih izvora navode saroliku sliku te
zajednice,sastavljenu osim Kelta ,od Tracana i Ilira.Jedinstvo ove
zajednice potvrdjuje njihova zajednicka latenska kultura(La
Tenne);teritorijalna i politicka organizacija Skordiska odrzala se do
samog kraja rimske vladavine,pod nazivom CIVITAS SCORDISCORUM i glavnim
gradom u istocnom Sremu.Istorijski izvori ukazuju na prisustvo Kelta na
Balkanu i pre 279.gpne.Pominju se,kako to izvori po pravilu
cine,bitke-prva koja se pripisuje Keltima zavrsava se njihovim
porazom.Oni gube bitku protiv makedonskog kralja Kasandra,na
Hemusu(planina Balkan),u Trakiji 310.gpne.Samo to nije najstariji pomen
balkanskih Kelta-jedna njihova delegacija dolazi sa Jadrana kod
Aleksandra Makedonskog 335.gpne.Medjutim,otkriveno je pogresno
tumacenje starih antickih grckih spisa,i po najnovijim otkricima Kelti
su, kod Aleksandra,dosli iz Podunavlja.Vec sam pomenuo da je Strabon
podelio Skordiske na velike i male,a znacajan izvor pored antickih
geografa i istoricara su i arheoloska iskopavanja.Zahvaljujuci njima
znamo da Skordisci zahvataju veci deo Backe i da se njihova severna
granica nalazi nesto iznad usca Drave u Dunav.Na zapadu se pruzaju sve
do slavonskih gora Psunja i Papuka,a izmedju Skordiska i njihovih
sunarodnika Tauriska,na istocnim obroncima Alpa,zive panonska
plemena.Juznu granicu cini Posavina,sa Semberijom i Macvom,sve do usca
Save.Srem ostaje kao centralni deo njihove teritorije,a prema istoku ih
pratimo do djerdapske klisure kod golupca.Juznu granicu je ,ipak,teze
odrediti.Svakako su naseljavali veci deo doline Velike Morave,a njihovo
najjuznije naselje,Gradac kod Zlokucana u blizini Leskovca,jos uvek
predstavlja usamljeni lokalitet na osnovu kojeg tesko moze da se utvrdi
da li je teritorija koji su naseljavali isla do doline juzne Morave.U
brdovitim predelima istocne Srbije keltskih nalaza nema.Srecemo ih tek
u ravnicarskim oblastima oko Dunava,nizvodno od Kladova i Turnu
Severina.Materijal otkriven u jugozapadnoj Olteniji i rezultati novih
istrazivanja na podrucju Kljuca pokazuju koncentraciju keltskih nalaza
koje po svemu treba dovesti u vezu sa Malim Skordiscima koje pominje
Strabon.Osnovne odlike prostora koji naseljavaju
Skordisci,dakle,ravnica i velike reke,koje ga sa zapada na istok i
severa na jug povezuju u jednu celinu,smestenu na raskrscu znacajnih
evropskih puteva.
Izgleda da moc Skordiska nije uzdrmala ni provala
germanskog plemena Kimbri,koje se spustilo duz Dunava i 114.gpne doslo
do njihove zemlje.Izvori ne kazu kakav je bio ishod ovog dodira,ali ako
je do sukoba i doslo,on nije bio na stetu Skordiska.Kimbri vrlo brzo
nastavili put skrenuvsi na zapad i vec 113.gpne tesko porazili Rimljane
u bici kod Noreje.
Opadanje politickog znacaja Skordiska doprinela
je pojava nove sile u donjem Podunavlju.Teziste moci prenosi se na
dacku kraljevinu ,pod Boirebistom,koji je ujediniu dako-getska plemenai
sezdesetih godina I veka pne,stvorio mocnu kraljevinu.Prema anitckim
izvorima,Boirebista je slobodno prelazio preko Dunava i pustosio
Trakiju sve do Makedonije i Ilirije.Na severozapadu se sukobio sa
keltskim plemenima Boja i Tauriska koje je porazio i odbacio dalje od
Dunava.Podaci iz izvora koji se mogu odnositi na skordiske su
kontradiktorni,ali je sasvim sigurno da nisu doziveli sudbinu svojih
sunarodnika.Strabon,koji nam je glavni izvor za ove dogadjaje,kaze da
je Boirebista pokorio Kelte koji zive izmesani sa Tracanima i
Ilirima,ali nsto dalje spominje Skordiske kao saveznike Dacana.I
zaista,oni su dugo susedi,delili su neke zajednicke interese,a
verovatno su se dve populacije i mesale.O dackoj komponenti u
materijalnoj kulturi Skordiska svedoci i keramika,otkrivena na vise
lokaliteta u istocnom Sremu.Posledice dacke ekspanzije mogle su da budu
privremeno priznavanje vlasti i izvesni teritorijalni ustupci.To se,pre
svega,odnosi na prostor nizvodno od Djerdapa,koji su naseljavali Mali
Skordisci.Oni se pojavljuju u vreme najvece moci i sirenja Skordiska u
drugoj polovini II veka pne,i na osnovu arheoloskih nalaza u
jugozapadnoj Olteniji pratimo ih sve do sredine I veka pne.Tada se,pod
pritiskom Dacana,verovatno povlace na desnu obalu Dunava,nizvodno od
Kladova,blize svojim maticnim oblastima.O tome svedoce nalazi iz
grobova sa ovog podrucja,u kojima se do kraja I veka,uz prisustvo nekih
ndackih oblika,nalazi materijal tipican za Skordiske.
Boirebista je
ubijen oko 44.gpne i njegova kraljevina se raspala,a Rimljanima ce
ostati da problem Dacana,kao velike sile koja je tek
izrasatala,resavaju nekih 150.godina kasnije.Autor texta Felix
Kalendar
Uto Avg 25, 2009 3:26 pm