MiG-29.....

Mikojan-Gurevič MiG-29 (NATO naziv Fulcrum) je
lovački avion koji je projektovao konstruktorski biro Mikojan-Gurevič
(izg. Mikojan-Gurjevič) u Sovjetskom Savezu. Ovaj avion se nalazio u
sastavu vazdušnih snaga JNA, VJ, VSCG, a sada se nalazi u sastavu V i
PVO Vojske Srbije.



Razvoj [uredi]

Razvoj
aviona MiG-29 započeo je kao i razvoj većeg Suhoja Su-27, 1969. god.
kada je Sovjetski Savez saznao za tajni FH program američke ratne
avijacije iz kojeg je proizišao lovački avion F-15 Orao. Sovjetsko
rukovodstvo je brzo uvidelo da će novi američki lovac tehnološki
prevazići sve postojeće sovjetske lovačke avione. MiG-21 je prema
tadašnjim merilima imao dobre manevarske sposobnosti ali je imao
ozbiljne nedostatke u pogledu malog radijusa dejstva, slabog naoružanja
i male mogućnosti modernizacije. MiG-23, koji je razvijen da bi parirao
američkom lovcu F-4 Fantom II, bio je brz i imao je više prostora za
gorivo i opremu, ali je imao loše manevarske sposobnosti zbog čega je
bio nepodesan za blisku vazdušnu borbu. Ono što je Sovjetskom Savezu
bilo potrebno je bio lovac sa dobro izbalansiranim karakteristikama,
koji će imati dobre manevarske sposobnosti i biti opremljen
najsavremenijim sistemima. Kao odgovor na američki razvojni program
sovjetski generalštab je pokrenuo program razvoja „Naprednog taktičkog
lovca“ (na ruskom: perspektivnij frontovoj istrebitelj ili skraćeno
PFI). Propisane specifikacije su bile izuzetno ambiciozne i predviđale
su projektovanje lovca sa velikim radijusom dejstva, mogućnošću
poletanja i sletanja sa kratkih pista, odličnom manevarskom
sposobnošću, brzinom većom od 2 maha i snažnim naoružanjem. Za
aerodinamički izgled aviona je u velikoj meri zaslužan TsAGI, Ruski
aerodinamički institut, u saradnji sa projektantskim biroom Suhoj.

Ipak,
tokom 1971. godine Sovjeti su ustanovili da bi PFI avion bio previše
skup za proizvodnju u potrebnim količinama, zbog čega je narudžbina
podeljena na TPFI „Teški napredni taktički lovac“ (na ruskom: tяžoliй
perspektivniй frontovoй istrebitelя) i na LPFI „Laki napredni taktički
lovac“ (na ruskom: legkiй perspektivniй frontovoй istrebitelя) program,
koji će dovesti do paralelnog razvoja sličnog programa „Lakog lovca“
Američke ratne avijacije koji će rezultirati nastankom aviona F-16
Borbeni soko i UF-17 Kobra koji neće ući u serijsku proizvodnju.
Projektovanje teškog lovca i dalje je bilo povereno projektantskom
birou Suhoj i rezultiralo je nastankom aviona Su-27, dok je projekat
lakog lovca poveren projektantskom birou Mikojan. Radovi na
projektovanju Proizvoda br. 9 poznatijeg pod nazivom MiG-29A započeti
su 1974. godine, a prvi prototip je poleteo 6. oktobra 1977. godine.
Prototip aviona je prvi put primetio američki špijunski satelit u
novembru iste godine; nepoznati avion dobio je oznaku Ram-L po tome što
je prvi put primećen u opitnom centru Žukovski u blizini grada
Ramenskoje. Prvobitne špekulacije zapadnih stručnjaka ukazivale su na
to da je Ram-L sličan američkom projektu UF-17 Kobra i da ga pokreću
dva turbodžet motora Tumanski R-25 sa komorama za naknadno sagorevanje.



Uprkos
kašnjenju razvojnog programa koje je prouzrokovano gubitkom dva
prototipa zbog problema sa motorom, serijska verzija MiG-29B je u
avgustu 1983. godine uvedena u naoružanje jedinica stacioniranih u
vazduhoplovnoj bazi Kubinka. Testiranje aviona u borbenoj jedinici je
uspešno završeno u 1984. godine, a iste godine su započele i prve
isporuke ovog aviona namenjenog sovjetskoj frontovskoj avijaciji. Prvi
serijski avion dobio je NATO oznaku „Fulkrum-A“ zato što postojanje
pretproizvodne verzije sa oznakom MiG-29A, kojoj bi logično trebalo da
pripadne ovaj naziv, u to vreme bilo nepoznato na zapadu. MiG-29B je
bio izvezen u velikom broju i to u osiromašenim verzijama poznatijim
pod oznakom MiG-29B 9-12A i MiG-29B 9-12B (za članice Varšavskog pakta
i ostale države), sa oslabljenom elektronikom i nemogućnošću nošenja
nuklearnog naoružanja. Ukupna proizvodnja je dostigla 840 aviona.
MiG-29 je prvi put javno predstavljen javnosti na zapadu tokom posete
Finskoj u julu 1986. godine. Potom su prikazani u Velikoj Britaniji u
septembru 1988. godine na vazduhoplovnom mitingu u Farnborou. Zapadni
stručnjaci su bili impresionirani njegovim pretpostavljenim
karakteristikama i izuzetnim manevarskim sposobnostima, ali su kao
zamerku istakli veliku količinu dima koje su proizvodili motori Klimov.

Dalji razvoj
Ruski MiG-29UB dvosed za obuku

Modernija
verzija aviona MiG-29, sa unapređenom avionikom ostala je u naoružanju
Sovjetskog Saveza, ali višenamenska varijanta ovog aviona, uključujući
i verziju za nosač aviona sa oznakom MiG-29K nikada nisu proizvedene u
velikom broju. Dalji razvoj ovog aviona u postsovjetskoj eri, usporen
je nedostatkom političke sposobnosti unutar projektantskog biroa
Mikojan. Neke modernije verzije ovog aviona još uvek se izvoze u
inostranstvo, a u izgledu je i sklapanje velikog broja poslova
modernizacije postojećih verzija. U međuvremenu su razvijene nove
verzije aviona sa oznakom MiG-29SMT i MiG-29M1/M2. Paralelno sa
razvojem ovih verzija, nastavljen je i razvoj mornaričke verzije
MiG-29K za indijski nosač aviona INS Vikramaditja (bivši ruski nosač
aviona Admiral Goršakov). Ova verzija je prvobitno trebala da bude deo
lovačkog vinga na ruskom nosaču aviona Admiral Kuznjecov, ali je ipak
izabran veći Suhoj Su-33.

Sovjetski Savez nije dozvoljavao
davanje zvaničnih popularnih imena vojnim avionima, iako je postojao
veliki broj nezvaničnih nadimaka. Neuobičajeno za to vreme, sovjetski
piloti su smatrali da je NATO naziv za MiG-29, Fulkrum na laskav način
opisivao osnovnu namenu ovog aviona, zbog čega je ovaj naziv usvojen i
od strane pripadnika Sovjetskog ratnog vazduhoplovstva.


Borbena dejstva MiG-29 [uredi]

MiG 29[2]

MiG-29
je prvi put viđen u akciji 80-tih godina 20. veka, za vreme
iračko-iranskog rata, gde je naoružan bombama i nevođenim raketama
vršio napade na zemaljske ciljeve. Za vreme avganistanskog rata
sovjetski MiG-29 je oborio avganistanski Su-20. Deceniju kasnije,
irački Migovi 29 ponovo su učestvovali u borbama za vreme zalivskog
rata. Irački piloti, koji su bili iskusni veterani iz Iransko-iračkog
rata, smatrali su da će moći da se uspešno suprotstave avionima
savezničke koalicije. Jedini irački Mig koji je oboren, nastradao je od
prijateljske paljbe sa drugog MiG-29. Tokom Zalivskog rata zabeležen je
još jedan incident u kojem je irački MiG-29 greškom oborio irački
MiG-23. Osam iračkih pilota MiG-29 su tokom rata izvršila prelet na
teritoriju Irana gde su uključeni u sastav iranskog ratnog
vazduhoplovstva. Prema američkim informacijama 5 iračkih MiG-29 je
oboreno dok su pokušavali da prelete u Iran, ali je Pentagon kasnije
priznao da su Migove uništile kopnene snage.

Kubanski MiG-29 je 1996. god. oborio nenaoružane Cesne 337 koje su pripadale nevladinoj organizaciji Braća spasa.

1999.
godine Migovi 29 RV Eritreje oborili su četiri etiopska aviona tipa
MiG-21 i MiG-23 i još jedan MiG-21 2000. godine. Ruski i ukrajinski
piloti su tokom ovog konflikta prijavili pet borbenih letova.

MiG-29 u naoružanju JRV [uredi]
MiG-29 jugoslovenskog ratnog vazduhoplovstva.

JRV
je nabavila ukupno 14 lovaca MiG-29 i dva nastavna lovca MiG-29UB od
Sovjetskog Saveza 1987. godine. Migovi 29 su ušli u upotrebu u 127. LAE
(lovačkoj aviacijskoj eskadrili), poznatoj po nadimku „vitezovi“, delu
204. lovačkog avijacijskog puka stacioniranom na Batajničkom vojnom
aerodromu, zapadno od Beograda. Avioni su dobili službenu oznaku L-18
(L za lovac i 18 kao redni broj) i NL-18 (NL za nastavni lovac) za UB
dvosed verziju.


Serijski brojevi aviona MiG-29 u JRV:

* MiG-29: 18101-18114
* MiG-29UB: 18301-18302


Nakon
raspada SFRJ migovi su prešli u ratno vazduhoplovstvo SRJ. Za vreme
embarga na trgovinu naoružanjem i bojnom opremom stanje migova se
pogoršalo. Kada je NATO agresija nad SRJ počela, jugoslovenski migovi
su bili stari 15 godina i nedostajali su im mnogi delovi. Prva dva
uništena miga 29 su bili 18112 kojim je upravljao major Iljo Arizanov,
oboren blizu Prištine i avion broj 18111 kojim je upravljao major
Nebojša Nikolić, oboren blizu Titela, 24. aprila 1999. godine. Oni su
uzleteli sa vojnog aerodroma Slatina. MiG-29 br. 18106 kojim je
upravljao major Predrag Milutiniović je oboren iznad Kruševca istog
dana kada i Azrinov i Nikolić. 26. aprila, migovi 29 br. 18114 kojim je
upravljao major Slobodan Perić i br. 18113 kojim je upravljao kapetan I
klase Zoran Radosavljević, su uzleteli sa batajničkog aerodroma da
presretnu visokoleteći NATO avion - verovatno Miraž IV na izviđačkoj
misiji iznad severo-zapadne Srbije. Perić je oboren iznad Ugljevika i
sigurno se katapultirao i spustio padobranom, dok je Radosavljević,
oboren iznad Valjeva stradao. MiG-29 br. 18109 kojim je upravljao major
Slobodan Tešanović, srušio se u blizini aerodroma Užice-Ponikve u
neborbenom letu 4. maja. Ostali avioni (br. 18103, 18104, 18107, 18302)
su uništeni na zemlji od strane NATO aviacije.

Posle rata
jedinica je nastavila da leti veoma malo sa prostala 5 aviona MiG-29,
čak je morala da gubitke zameni avionima MiG-21 koji su se evakuisali
sa aerodroma Slatina posle rata. U proleće 2004 pojavila se vest da će
RV i PVO VSCG (Ratno vazduhoplovstvo i protivvazdušna odbrana Vojske
Srbije i Crne Gore) morati da obustavi operacije migova 29 zbog lošeg
stanja.

Migovi 29 su nastavili svoju službu u ratnom
vazduhoplovstvu i protivvazduhoplovnoj odbrani Srbije, u okviru 101.
lae (bivši 20. lovački aviacijski puk), delu novoformirane 204. avio
baze, posle remonta iz Rusije. Prvi je sa remonta stigao u decembru
2007, a do polovine 2008. je poslednji, peti, remontovan.

Jedna
od ovih letelica je 6. jula 2009. godine pala pored aerodroma
Batajnice, u neborbenom letu, dok se pilot Rade Ranđelović spremao za
predstojeći aeromiting[3].

MiG-29 u naoružanju Nemačke Luftvafe [uredi]
MiG-29G u bojama Nemačke zastave.

Nemačka
Demokratska Republika kupila je 24 MiG-29 aviona (20 MiG-29A i 4
MiG-29UB) koji su ušli u službu 1988. godine. Nakon ujedinjenja Nemačke
1990. godine migovi su prešli u RV Nemačke kao MiG-29G i MiG-29GT,
posle modernizacije po NATO standardima. 2003. godine Luftvafe piloti
su imali preko 30.000 sati leta u MiG-29. Jedan MiG-29 je uništen 25.
juna 1996. zbog greške pilota. Septembra 2003. preostala 22 MiG-29 su
prodata Poljskoj za 1€ po komadu. U martu 1991. godine jedan MiG-29 je
upućen u Ameriku zajedno sa nekoliko aviona MiG-23 i Su-22.

MiG-29 u naoružanju Poljskog RV [uredi]
MiG-29A br.111 Poljskog Ratnog Vazduhoplovstva u letu pored Američkog F-16 iznad Poljske.

Nakon
izbacivalja iz upotrebe aviona MiG-21 i MiG-23 2003., poljskom ratnom
vazduhoplovstvu je na neko vreme ostalo samo 22 aviona MiG-29 u ulozi
lovca. Dolaskom 23 bivša nemačka MiG-29, broj poljskih lovaca ovog tipa
se popeo na ukupno 45 (od kojih je 8 u nastavnoj verziji) i time je
Poljska postala najveći NATO korisnik migova 29 (samo 36 ih je ostalo u
upotrebi do danas). Poljski migovi 29 su trenutno stacionirani u 1.
taktičkoj eskadrili 23. avio baze i 41. taktičkoj eskadrili 22 avio
baze.